Dlaczego mimo najszczerszych postanowień „Od jutra już będzie inaczej!”, ostatecznie nie udaje się nam nic zmienić? Co utrudnia wprowadzanie zmian w naszym życiu, nawet tych najkorzystniejszych?

Nawyki są jak trasy szybkiego ruchu – proste, dobrze znane i utarte. To oczywiste, że dużo wygodniej jeździ się po takich autostradach, niż przeciera w lesie nowe szlaki. Podobnie zachowuje się ludzki mózg, wybierając drogę przesyłania impulsów z jednej komórki do innej. Zawsze będzie wybierał te szlaki nerwowe, które już są przetarte i w związku z tym dają większą gwarancję, że sygnał dotrze na miejsce bezkonfliktowo.

Mózg człowieka produkuje średnio aż ok. 85 000 myśli dziennie. Większości z nich nie jesteśmy nawet świadomi. Jednak to one warunkują nasze zachowania, reakcje, samopoczucie czy sposób przeżywania emocji. Wszystkie te myśli krążą w postaci impulsów nerwowych w obrębie naszego mózgu oraz całego układu nerwowego.

Mapy pamięci

Każda nowa informacja jaka do nas dociera, kodowana jest poprzez utworzenie nowego połączenia neuronalnego, tzw. synapsy. W ten sposób, na zasadzie skojarzeń powstają w naszej głowie mapy pamięci. To one sprawiają, że  później odtwarzane są zarejestrowane dane.

Jeśli np. uczymy się jakiegoś słowa obcego, to na zasadzie skojarzenia nowej informacji z czymś starym, dobrze znanym i wcześniej zapamiętanym, utworzą się w głowie nowe synapsy. Połączą ze sobą komórki, które „pamiętały stare dane”.

To nowe połączenie będzie z początku bardzo słabe. Jednak przy każdorazowym powtórzeniu słówka mózg utworzy kolejne synapsy, wzmacniające ten sam sygnał. Po pewnym czasie grubość takiego połączenie nerwowego będzie większa w porównaniu z połączeniem nerwowym utworzonym dla zapamiętania kolejnego, nowego obcego słowa.

Identycznie utrwalają się w mózgu człowieka wszystkie połączenia nerwowe odpowiedzialne za nasze reakcje i zachowania.

Kodowanie nawyków

Czy tego chcemy czy nie, nasz mózg będzie kodował każdą powtórkę czynności, którą wykonujemy w swoim życiu. W ten sposób utrwalają się nawyki i zwyczaje, które z czasem zaczynają dominować w naszej codzienności.

Nawyk może dotyczyć wszystkiego: sposobu odżywiania, nauki czy uprawiania sportu. Czytania książek, oglądania telewizji, rozwoju osobistego lub palenia papierosów… Mózg nie rozróżnia, ani nie wartościuje naszych zachowań. Cokolwiek zrobimy, będzie zakodowane w postaci synaps – bez żadnej oceny moralnej czy społecznej. To samo dotyczy silnych nałogów, jak i obgryzania paznokci czy zajadania stresu słodyczami.

Im częściej będziemy powtarzać swoje zachowania, tym grubsze połączenia neuronalne zostaną utworzone w naszej głowie. Dlatego warto od czasu do czasu  zastanowić się, czy robimy coś  dlatego, że chcemy, czy może dlatego, iż już „nie potrafimy” inaczej? Często niestety pozwalamy, aby  zdominowały nas  własne, nie zawsze dobre przyzwyczajenia,

Zamiana nawyków

John Dryden napisał: „Najpierw tworzymy sami własne nawyki, potem nawyki tworzą nas.” Coś w tym jest. Bo przecież nie jesteśmy na tyle bezmyślni, aby nie rozumieć, że palenie tytoniu powoduje raka. A jednak palimy. Dlaczego?

Przyzwyczajenie  jest drugą naturą człowieka.  I to stereotypowe myślenie jest prawdziwe. Jednak warto pamiętać, że nawyki można zmieniać. Co więcej –  nawet zamieniać! Wszystkie zmiany starych przyzwyczajeń warunkują nasz rozwój osobisty. Nawyku nie można się pozbyć. Można jednak zamienić jeden na drugi.

Zagłuszmy stary nawyk

Bardzo ważne jest, aby nie dopuścić do sytuacji, w której stary nawyk dochodzi do głosu.

Dlatego np. po rzuceniu palenia zaplanujmy, co zrobimy z „pustymi” rękami (np. miejmy zawsze pod ręką kartkę i ołówek), albo z przerwą w pracy (nie wychodźmy z pokoju, albo zróbmy wyprawę do sklepu obok po kanapkę czy sok).  gdy po Ważne, by zaplanować zmianę nawyku, przemyśleć ją i wprowadzać w życie bardzo świadomie.

Trzy tygodnie

Mark Twain napisał: „Aby zerwać z nawykiem, wyrób sobie inny, który go wymaże.” Wbrew pozorom może się to okazać prostsze niż się nam na początku wydaje. Najnowsze badania naukowe potwierdzają pewną prawidłowość – wystarczy 21 dni systematycznego działania w określonym kierunku, by weszło ono w nawyk i pozwoliło na utrwalenie nowego schematu myślowego.

Skoro tak, to może wystarczy wytrzymać w postanowieniu ćwiczeń albo zdrowej diety tylko przez pierwszych 21 dni, by potem już robić to bezwiednie? Jak zatem zrobić ten pierwszy krok? Jak zacząć pierwszy dzień, kiedy szerokie drogi w mózgu czekają na tradycyjny sygnał, a my chcemy posłać go na siłę nowym wąskim szlakiem?

Uwierz w siłę własnego umysłu

Gdyby z początku odezwał się w nas stary niechciany nawyk, miejmy zrozumienie dla takiej sytuacji. To jest naturalne. Wiedza o tym, że nowe ścieżki przerodzą się z czasem w szerokie szlaki myślowe, pozwoli nam wytrwać w postanowieniu. Pamiętajmy – nawyk zaniechania również jest nawykiem! To, że czegoś w życiu nie robimy, również może być spowodowane przyzwyczajeniem. Może i chcielibyśmy mieć zwyczaj odpisywania na maile/listy od ręki, ale nie leży to w naszym zwyczaju… Mówimy wówczas o tzw. działaniu przez zaniechanie. W mózgu zakodowane jest to w postaci synaps. Jak każde inne zachowanie. W końcu od kogo zależy, czy klikniemy w ikonkę „odpisz” czy „wyloguj”?

Bądźmy czujni na względem naszych nawyków w momencie podejmowania decyzji.  Słuchanie siebie i umiejętność dokonywania dobrych wyborów również może wejść w nawyk. I kiedy jeden wchodzi, wiadomo, że inny musi ustąpić.